İstanbul İsmi Nereden Gelmiş?

İlk girdimde bu blogu açma sebebim olarak sınıfta hocayla "İstanbul" ve "Anadolu" isimlerinin kökeni hakkında tartışmam olduğunu söylemiştim. Bu olaydan sonra gerek internette gerek okul ve yurt kütüphanesinde birkaç ansiklopedi karıştırdım. Ortaya çıkan sonuç hocayı daha fazla haklı çıkardı. [Ne yazık ki böyle :)] Daha fazla haklı diyorum çünkü ben de haklıyım tamamen yanlış bir şey söylemedim.

Hocamıza göre "İstanbul" "εις την Πόλιν" ya da "στην Πόλη" (eis tén pólin ya da sten pole = şehire doğru ya da şehirde) kelimesinden gelmektedir. "Haydi kente gidelim" şeklinde bir anlamı olduğunu belirtmişti. Doğruymuş. Ben de buna karşılık "İslam-bol" dan geldiğini, "İslam diniyle donanmış, islamî eserlerin çok olmasından" böyle bir isim verildiğini iddia etmiştim. Ben de haksız sayılmam çünkü 17. yüzyılda yazılan eserlerde bu ifadeyi görüyoruz. Tabii ki İstanbul tarihi 17. yüzyılda başlamadığı için hocamız haklı çıktı. Neyse böylece ben de ismin kökenini öğrenmiş oldum. İsterseniz biraz daha ayrıntılı bilgi olması açısından Vikipedi'den derlediğim bilgileri paylaşayım. 

M.Ö. 667 yılında İstanbul'a yerleşim kuran kolonist Megaralılar şehri o dönemdeki kralı için "Byzas" "Bizantium" ismini koymuştur. M.S. 196 yılında da Roma İmparatoru Septimius Severus şehri bir saldırı sonrasında ele geçirmiş, ancak bu sırada şehir bir harabe haline gelmiştir. Şehri yeniden onarınca, bir çok Romalı da İstanbul'a göç etmiştir. Her ne kadar Severus şehre oğlunun ismi Augusta Antonina (İmparator olunca ismi Antoninus Caracalla olmuştur) vermek istese de rivayete göre, Konstantin şehre Konstantinopolis ismini vermesinden öncesine kadar halk arasında bu şehre Nova Roma (Yeni Roma) deniliyordu. Konstantin de en başında şehrin resmi ismini Nova Roma koymak istedi; ancak dini anlaşmazlıklar çıkınca bundan vazgeçti. 

İstanbul adının kökeninin Antik Yunancaya da dayandığı rivayet edilir. Türkler İstanbul'u ele geçirmesi sırasında ve öncesinde; Selçuklularda olduğu gibi şehre Stamboul-Stambul demekteydiler. Türklerin yanı sıra; 10'uncu yüzyılda Arapların, 12'inci yüzyılda da Ermenilerin şehre bu isimle çağırdıklarını öngörürler. Ancak; devlet işlerinde Osmanlı İmparatorluğu Konstantiniyye ismini kullanır. Şehrin İstanbul-İstambol ismini sık kullanması ise 17'inci yüzyılda; Evliya Çelebi'nin şehirden bu isimle bahsetmesiyle başlar. İstanbul kelimesi Yunanca "εις την Πόλιν" ya da "στην Πόλη" (eis tén pólin ya da sten pole = şehire doğru ya da şehirde) tümcesinden gelir. 18'inci yüzyılda 3. Mustafa döneminde ise; paraların üzerinden Konstantiniyye kaldırılarak, İstambol'u koyunca resmiyete dönüşür. (1770) 

İstanbul'a farklı isimler veren pek çok dil vardır: 

Rumca: Konstantinopolis, Istinpolin, Megali Polis, Kalipolis, Vizantion 

Latince: Bizantium, Antoninya, Alma Roma, Nova Roma 

Slavca: Çargrad, Konstantingrad 

İbranice: איסטנבול (İs-tan-bul), Ortaçağ'da קושטא (Kuş-ta) 

Vikingce: Miklagard 

Ermenice: Vizant, Stimbol, Esdambol, Eskomboli 

Arapça: Bizantiya, el-Mahsura, Kustantina el-uzma 

Selçuklular zamanında: Konstantiniyye, Mahrusa-i Konstantiniyye, Stambul 

Eski Rusça: Çargrad, Vizantiy, Konstantinopol, Stambul 

Osmanlıca: Dersaadet, Deraliyye, Mahrusa-i Saltanat, Istanbul, Islambol, Darü's-saltanat-ı Aliyye, Asitane-i Aliyye, Darü'l-Hilafetü 'l Aliye, Payitaht-ı Saltanat, Dergâh-ı Mualla, Südde-i Saadet, Kostantiniyye ( قسطنطينيه ) 

İspanyolca: Estambul 

Macarca: Isztambul 

Litvanca: Stambulas 

Letonyaca: Stambula 

Arnavutça: Stambolli 

Galce: Iostanbúl 

Loglanca: Konstantinupol

Lazca: Poli

Ladino: Estanbol 

Farsça: Estanbol 

Rumence: İstambul

Bu yazımı beğendiniz mi? Eğer beğendiyseniz İngilizce olarak kaleme aldığım HodjaEffendi bloguna ve Forum'a da beklerim.